Wat zijn de oorzaken van obstipatie/'vieze broeken'?

[dianaB]

Obstipatie en/of 'vieze broeken' bij kinderen is een niet zo'n 'simpel' probleem als vaak beweerd en gedacht wordt.

Er is veelal sprake van multicausale (risico)factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan en/of voortduren (recidief, terugval) van poepproblemen bij kinderen.

Hieronder een overzicht.

Lichamelijke/medische (risico)factoren:

- erfelijke belasting (kind)
- overgang borst- naar kunstvoeding
- te weinig vezelinname (voeding) ---> zwakke wetenschappelijke onderbouwing
- te geringe vochtintake ---> zwakke wetenschappelijke onderbouwing
- onvoldoende lichaamsbeweging ---> 'beeldschermcultuur'
NB: Een (eenmalige) evaluatie van het voedingspatroon van het kind (met obstipatie), en het geven van adviezen over een gezonde vocht- en vezelrijke voeding volgens de richtlijn "Gezonde Voeding" (Gezondheidsraad) kan zinvol zijn. Een dietiste kan hierbij een belangrijke rol vervullen.
Volgens de CBO richtlijn "Obstipatie bij kinderen van 0-18 jaar" is het niet nodig om extra vezels en/of vocht te adviseren. De meeste kinderen hebben echter wel een vezel- en/of vochtintake die ruim onder de aanbevolen hoeveelheden ligt.
Het verhogen van de hoeveelheid voedingsvezels heeft waarschijnlijk alleen effect bij incidentele en milde obstipatie. Een met voedingsvezel verrijkte voeding zonder voldoende vochtintake heeft trouwens een averechts effect!
Voor voedingsbestanddelen die juist "stoppend" zijn of "laxerend", is weinig wetenschappelijk bewijs.
Een gezonde voeding en vochtintake (bij kinderen) draagt bij aan een gezonde spijsvertering in het algemeen. Of het (functionele) obstipatie (en fecesincontinentie) bij kinderen kan voorkomen of verhelpen is nog maar de vraag. Met de huidige wetenschap weten we dat defecatieproblemen bij kinderen complex kunnen zijn, met veelal een combinatie van fysieke, gedrags- en psychologische factoren.
- fissuur anus ---> http://www.amc.nl/web/Zorg/Patient/Opna ... e-anus.htm
- organische oorzaken ---> aangeboren of verworven afwijkingen/ziektebeelden/aandoeningen:
* neurogeen; ziekte van Hirschsprung, spina bifida (open ruggetje)
* metabool en gastro-intestinaal; hypothyreoïdie, CF, coeliakie, koemelkallergie
* anatomisch; bijv. anusatresie = anus is niet (goed) aangelegd
NB: bij meer dan 95% van de kinderen met obstipatie is er sprake van functionele obstipatie; functioneel betekent in dit geval dat er geen organische oorzaak aan de obstipatie ten grondslag ligt. Slechts <5% van de kinderen heeft een onderliggende aandoening/(aangeboren) afwijking zoals hierboven omschreven, die obstipatie tot gevolg kunnen hebben.
* geneesmiddelen met obstipatie als bijwerking; bijv. ijzerpreparaten
* trauma; bijv. kindermishandeling; sexueel misbruik

Psychosociale (risico)factoren:

- (on)bewust ophoud/vasthoudgedrag; over-controlerend gedrag ---> retentie van ontlasting ---> obstipatie
- angst; a.g.v pijnervaringen door vaak grote hoeveelheden, (kei)harde ontlasting ---> werkt m.n. ophoudgedrag in de hand ---> vicieuze cirkel ---> ontstaan chronische obstipatie en/of fecesincontinentie!
- gemakzucht en uitstelgedrag
- een 'andere' manier van informatieverwerking; ASS, AD(H)D etc...
- life-events of ontwikkelingsinterferenties ---> ernstige psychosociale stress ---> echtscheiding, (ernstige) ziekte, overlijden van een gezinslid, verhuizing, geboorte van een broertje/zusje, plaatsing op de basisschool (!) of overgang naar het voortgezet onderwijs.
NB: bij de geboorte van een broertje/zusje kan een net zindelijk wordend kind tijdelijk terugvallen. Het kind wilt weer vertroeteld en verzorgd worden, net als de baby <--- aandacht vragen
Terugval in zindelijkheid bij een broertje of zusje van een kind met ontlastingsproblemen wordt ook wel regelmatig gezien <--- aandacht vragen.
- gezinsproblemen; relatieproblemen tussen ouders, ouders met psychische/psychiatrische problematiek, financiële problemen, relationele problemen tussen kinderen (sibling rivaliteit), ouder-kind relatieproblemen.
- opvoedingsstijlen; ouders hebben goede redenen om een bepaalde opvoedingsstijl te hanteren, maar het blijkt dat bij poepproblemen alleen die opvoedingsstijl werkt waarbij structuur, duidelijkheid en positieve waardering|aandacht aan het kind wordt geboden; de autoritatieve opvoedingsstijl (bron: @Toftrainer). Opvoedingsstijlen lijken ook een rol te spelen in de zindelijkheidsfase:
* Laissez-faire opvoedingsstijl; ouders denken|vinden dat het kind wel 'vanzelf' zindelijk kan worden; ouders hebben niet/zeer weinig aandacht voor de zindelijkheidstraining. Ook v.w.b het zindelijk worden laten zij het kind vaak aanmodderen en zijn 'eigen boontjes' doppen.
* autoritaire opvoedingsstijl; het kind krijgt een dwingende zindelijkheidstraining, waarbij (strenge) straffen|maatregelen een rol spelen. Ouders beloven een grote ouderlijke liefde, als het kind maar zorgt dat hij (zo snel mogelijk) zindelijk wordt (voorwaardelijke liefde/aandacht).
* permissieve opvoedingsstijl; ouders proberen het kind zindelijk te maken, maar zullen bij de minste en geringste weerstand van het kind dit uitstellen en het kind blijven 'verzorgen' (bv. weer een luier aandoen).
(Bron: @Toftrainer)
- schoolproblemen; slechte hygiëne van toiletten, onafgesloten toiletten (privacy). Zeker voor (prikkel)gevoelige kinderen een bron van stress: (over)volle klassen, groepsgericht werken/onderwijs, het hebben van meerdere (part-time) leerkrachten in één klas, wisselingen van leerkrachten, overprikkeling. Regels/afspraken rondom naar het toilet (mogen) gaan (bv. niet naar het toilet mogen tijdens uitleg/instructies door de leerkracht), pesten (kan ook een gevolg zijn van poepproblemen, m.n. de fecesincontinentie)
- leerproblemen; kunnen ook een gevolg zijn van poepproblemen.
- gezins/opvoedingssituatie; beide ouders werken/studeren; (meer) opvang buitenshuis zoals VSO, TSO (overblijven), NSO, kinderdagverblijf, oma/opa dag, mamadag, papadag, beeldschermen (computer, I-pads, TV etc), (meerdere) (sport)clubjes, hobbyclubjes etc. kind ----> help! Geen zin/geen tijd nemen/krijgen om naar het toilet te gaan ---> aandrang voelen ---> in rust en met ontspanning 'loslaten' en/of 'leegpoepen'